Vai trò và nhiệm vụ của Lực lượng TNXP Thành phố Hồ Chí Minh được thể hiện qua từng giai đoạn:[1]

Từ năm 1976 đến cuối năm 1979:

- Xây dựng các vùng kinh tế mới, lượng hậu bị quốc phòng và rèn luyện, giáo dục thanh niên thành con người có ích cho xã hội.

Từ năm 1980 đến 1989:

- Tổng Đội 1 và Tổng Đội 5: sáp nhập thành Tổng Đội 1 (Trường Giáo dục Lao động Công Nông nghiệp 1) với nhiệm vụ lâu dài là trồng cây công nghiệp tại huyện Đắk Nông, tỉnh Đắk Lắk.

- Tổng Đội 2 (Nông trường Phạm Văn Hai) và Tổng Đội 4 (Nông trường Phạm Văn Cội): sáp nhập thành Tổng Đội 2 với nhiệm vụ hợp đồng với Nông trường Phạm Văn Hai để khai hoang lên liếp trồng thơm.

- Tổng Đội 3 (biên giới), Tổng Đội 7 (Nông trường Lê Minh Xuân) và một bộ phận Tổng Đội 4 (Nông trường Phạm Văn Cội) sáp nhập thành Công trường Nhị Xuân, có nhiệm vụ khai hoang trồng mía tại xã Xuân Thới Sơn, huyện Hóc Môn (sau là Nông trường Nhị Xuân).

- Tổng Đội 9 (Nông trường Lê Minh Xuân) và Tổng Đội 6 (tỉnh Kiên Giang) sáp nhập thành Tổng Đội 4 với nhiệm vụ sản xuất tự túc cho Lực lượng TNXP thành phố tại An Biên - Kiên Giang.

Từ năm 1989 đến 1994:

Lực lượng TNXP Thành phố Hồ Chí Minh có hai nhiệm vụ chủ yếu là làm kinh tế có hiệu quả và giáo dục, rèn luyện thanh niên thành người lao động mới.

Lực lượng TNXP TP. Hồ Chí Minh chuyển đổi cơ chế từ chế độ bao cấp sang chế độ hạch toán kinh tế đầy đủ với 2 nhiệm vụ cơ bản là kinh tế và xã hội.

Từ 1995 đến 2005:

Lực lượng TNXP Thành phố Hồ Chí Minh có hai nhiệm vụ thứ nhất: Tổ chức, quản lý các lực lượng xung kích làm công tác xã hội và sự nghiệp phát triển kinh tế.

Nhiệm vụ thứ hai: Quản lý các đơn vị sản xuất kinh doanh của Lực lượng TNXP thành phố đã được thành lập.

Từ 2006 đến 2012:

1. Góp phần giải quyết các vấn đề về môi sinh – môi trường, chỉnh trang đô thị, xây dựng nhà ở và các khu tái định cư; tham gia xây dựng các công trình thủy lợi, thủy điện, giao thông, các công trình công cộng và dịch vụ công ích; tham gia bảo đảm trật tự an toàn giao thông đường bộ và bảo đảm trật tự - an toàn xã hội trên địa bàn thành phố.

2. Tiếp nhận, quản lý, tổ chức lao động sản xuất, giáo dục dạy nghề cho người còn trong độ tuổi lao động nhưng lang thang, ăn xin, sinh sống nơi công cộng trên địa bàn thành phố theo quy định của pháp luật. 3. Tiếp nhận, quản lý, chữa trị, giáo dục, dạy nghề, giải quyết việc làm cho người nghiện ma túy và người sau cai nghiện ma túy.

4. Tham gia chương trình trồng và chế biến cao su tại nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.

5. Quản lý các doanh nghiệp nhà nước thuộc Lực lượng TNXP, quản lý vốn sở hữu nhà nước theo ủy nhiệm của UBND thành phố tại các doanh nghiệp được thành lập và hoạt động theo quy định của Luật Doanh nghiệp

6. Tập hợp và tổ chức cho một bộ phận thanh niên thành phố tham gia xây dựng kinh tế - xã hội có hiệu quả, đóng góp cho ngân sách nhà nước và hỗ trợ thực hiện các nhiệm vụ xã hội được giao; thông qua thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội để giáo dục, đào tạo, dạy nghề, rèn luyện thanh niên trở thành con người mới Xã hội chủ nghĩa.

7. Xây dựng lực lượng hậu bị quốc phòng, sẵn sàng thực hiện các nhiệm vụ đột xuất do thành phố giao. "

Hiện nay, Lực lượng TNXP thành phố đang quản lý 05 đơn vị sự nghiệp, 01 Công ty TNHH một thành viên, 02 công ty cổ phần và Cơ quan Lực lượng TNXP.